Er zijn heel veel verschillende hoeken mogelijk als je je gereedschap gaat slijpen. Als je op internet rondkijkt, kan je heel wat verschillende slijphoeken tegenkomen.

Toen ik leerde houtdraaien – door heel veel youtube video’s te kijken en heel veel te oefenen – heb ik een soort ideale vorm van al het gereedschap gevonden. Ideaal voor mij, en ik zie dat heel veel cursisten met veel plezier deze hoeken gaan gebruiken. Tevens vind je veel van de hoeken die ik gebruik al terug in standaard sets gereedschap, zoals de Robert Sorby 6 delige gutsen- en beitelset. Wel zo handig.

In dit artikel laat ik je zien welke hoeken ik gebruik voor elk gereedschap dat ik (en de cursisten) gebruik. Ik geef ook aan of het de hoek is die standaard is gegeven door (in de meeste gevallen) Robert Sorby. Ik geef tevens de instellingen van zowel de Robert Sorby ProEdge slijpmachine als de Tormek T-8, en welk hulpstuk je daarbij gebruikt.

Robert Sorby ProEdge of Tormek T-8?

Ik ben enorm fan van beide machines. Ze zijn prachtig gebouwd, echt voor heel veel jaren slijpplezier. In het begin had ik enkel de Tormek, en daar kan ik prima mee overweg. De ProEdge heb ik later aangeschaft, nadat ik enkele voordelen zie die je vooral hebt als je heel veel moet slijpen. In sommige gevallen heb ik wel een hoek van de ProEdge en niet van de Tormek, of andersom. Dit is dan omdat ik het gereedschap niet op die machine slijp. Ik ga proberen in die gevallen toch een hoek uit te zoeken voor de volledigheid van dit artikel. Heb je een specifieke vraag, stel ze gerust via de mail of het contactformulier.

Slijpen of wetten?

Een veelgestelde vraag is: wet je al je gereedschap? Wetten is het polijsten van het snijvlak van een guts of beitel zodat er absoluut geen ruw randje meer aanzit, de zogenaamde braam. Wetten doe je bijvoorbeeld op de lederen wetschijf van de Tormek met polijstpasta.

Ik wet mijn gereedschap niet, met twee uitzonderingen. Uitzondering 1 is de schuine beitel. Deze moet aan beide kanten vrij zijn van bramen om goed te werken. Uitzondering 2 is de vormguts in bepaalde gevallen. Soms helpt het om de vormguts even vrij te maken van bramen om hem beter te laten snijden. Dit doe ik vooral bij heel precieze bewerkingen. Of als ik de vormguts met een wat grovere korrel heb moeten slijpen.

Spindeldraai-gereedschap slijpen

Afruwguts. Deze guts heb ik geslepen in de hoek van 45 graden. Dat is de standaard hoek voor de meeste afruwgutsen van alle merken. Deze hoek krijg je op de ProEdge door het plateau op 45 graden in te stellen. Bij de Tormek gebruik ik de SVS-50 met een doorsteek van 86 mm en hole A. Ik heb ook een afruwguts in een hoek van 30 graden (met de ProEdge) geslepen. Deze werkt heel goed bij zachter en/of nat hout. Dan krijg je mega lange krullen, wat natuurlijk weer een feestje op zich is. Deze hoek is minder goed bij harder hout: het wordt sneller bot dan bij 45 graden.

Afsteekbeitel. Deze slijp ik ik een hoek van 40 graden. Dat is 20 graden aan elke kant. Hiervoor gebruik ik de ProEdge met het plateau. Om de afsteekbeitel haaks te houden gebruik ik hetzelfde blokje als bij de afruwguts. Ik leg de afsteekbeitel er echter niet op, maar houd hem er aan de zijkant tegenaan. Je kan de afsteekbeitel ook slijpen op de Tormek, met de SVS-50. Dan gebruik je een doorsteek van 65 mm bij hole B (20 graden per kant). Ik heb ook een afsteekbeitel met een hoek van 60 graden. Dat is 30 graden aan elke kant.

Afsteekmes. Het afsteekmes (een heel smalle afsteekbeitel van 1.5 mm of 2 mm breed) heb ik geslepen op een hoek van 35 graden aan de onderkant, de bovenkant staat op 45 graden. Het is overigens ook mogelijk om alle afsteekbeitels in scherpte te houden met een diamantvijltje of een fijnkorrelig schuurpapiertje op een plankje. Voor de Tormek-gebruikers is dat denk ik de beste optie voor het afsteekmes, want die past niet in de SVS-50.

Schuine beitel. De schuine beitel heeft een schuinte van 20 graden. Op de ProEdge gebruik je het driehoekige vormpje om de beitel langs te leggen. Het plateau stel je in op 15 graden, zodat je een hoek krijgt van 30 graden aan het snijvlak. Let op dat je met de ProEdge maar een klein beetje ruimte hebt om de beitel heen en weer te bewegen. Dat is als je het handvat van de schuine beitel naar links hebt liggen. Soms helpt het om de band een beetje naar beneden te kantelen voor iets extra ruimte. Met een korrel van 600 (Trizact) haal je een glad resultaat. Met de Tormek gebruik ik de SVS-50, op 20 graden. Ik laat de beitel 65 mm uitsteken en ik gebruik hole B. Afwetten op de wetschijf is meestal genoeg als je eenmaal de juiste slijphoek hebt gevonden. Dit kan je doen met de Tormek in de SVS-50, maar meestal doe ik het uit de vrije hand. Ik probeer dan het snijvlak zo vlak mogelijk op de wetschijf te leggen en wet op die manier beide kanten van de afsteekbeitel.

Vormguts. De vormguts is een gereedschap dat ik aanpas nadat ik het verpakkingsmateriaal heb verwijderd. Meestal is hij geslepen zoals een afruwguts. Enkel rond gedraaid met het handvat haaks op de slijpmachine. Er moet juist een vingernagel aan geslepen worden. Dat doe je door eerst de overgang van de geul van de guts naar het snijvlak naar achteren te verleggen. (Zie de foto’s bij de schaaldraaigutsen) Daarvoor leg je de guts op zijn kop tegen een slijpmateriaal om een licht bolle vorm te slijpen. Je ziet dan een hoefijzertje. Die slijp je vervolgens met de ProEdge weg met de vingernagel-slijpmal. Het blokje dat meegeleverd wordt met de machine geeft een hoek van 45 graden als de guts 65 mm uitsteekt. Je kan bij BASt-Hout een handig hulpmiddeltje bestellen om deze afstand reproduceerbaar in te stellen. Voor de Tormek gebruikers: SVD-186, Hole A ,P=65mm en JS=2.

Rondneuzige schraper. Deze slijp ik op 80 graden. Dat is met de ProEdge een koud kunstje. Plateau op 80 graden, grovere korrel (maximaal 240, optimaal 120). En dan met weinig druk tegen de band, maar het gereedschap plat op het plateau langs de rand bewegen. Met de Tormek is het haast onmogelijk om een braam te krijgen. Gebruik dan een diamantvijltje om de braam opnieuw aan te zetten. Alternatief is een plankje met korrel 240/320 schuurpapier erop. Een te grove braam zal te agressief zijn en gaan happen. Een te zwakke braam zal bijna geen hout afnemen. Als het goed is, zal je bij kops hout een soort punteslijper-krullen krijgen.

Rechthoekige schraper. Deze slijp je op dezelfde manier als de rondneuzige variant. Met het verschil dat de hoek linksboven haaks moet zijn. Daarvoor gebruik ik bij de ProEdge het haaks-blokje die je ook voor de afruwguts gebruikt. De Tormek-procedure is weer die met het diamantvijltje/schuurpapier-op-plankje.

Schaaldraai-gereedschap slijpen

Schaaldraaiguts 10 mm. Deze slijp ik het liefst in 55 graden als het je enige is. Daarmee maak je eetkommen en kan je ook bij iets hogere randen nog onderin goed snijden bij het uithollen. Is het je tweede schaaldraaiguts omdat je ook een dikkere hebt, dan is 45 graden handig voor detailwerk. ProEdge: gebruik voor de hoek van 55 graden de XL Grind Jig. Dat is een vervanging voor het blokje dat standaard wordt meegeleverd met de fingernail jig. Er bestaat een kunststof versie, die met een gat extra ten opzichte van het origineel van Sorby ook een hoek van 60 graden mogelijk maakt. Je vindt de XL Grind Jig hier. Voor de Tormek is de volgende instelling mogelijk: 45 graden is JS2, P=65, Hole A. Voor 55 graden is JS4, P=65 en Hole A.

Een nieuwe guts uit de verpakking zal meestal nog moeten worden omgeslepen, omdat hiervoor meestal de “afruwguts-methode” wordt gebruikt in de fabriek. Gebruik hiervoor dezelfde methode als bij de vormguts: hoefijzertje slijpen door de overgang van de geul naar het snijvlak naar achteren te verleggen.

Schaaldraaiguts 13 mm. Deze guts is handig voor de grotere schalen, tot aan een diameter van circa 40 cm. Je kan er ook kleinere kommen mee maken natuurlijk. Ik ga voor een hoek van 55 graden in dit geval. Bij de ProEdge: XL-grind jig 3e gat, doorsteek 65 mm. Voor de Tormek, 55 graden is JS4, P=65 en Hole A. Er is een mogelijkheid om nog een dikke guts te gebruiken voor de bodems van diepe schalen. Gebruik hiervoor de volgende Tormek-instelling: JS1. P=44 mm, Hole A. Voor de ProEdge is de XL Grind Jig noodzakelijk, gebruik dan het vierde gat.

Grote Schalenschrapers. Deze zijn heel fijn om oneffenheden weg te poetsen aan de buitenkant van de schaal of juist aan de binnenkant. Hiervoor zijn twee opties: een schraper met braam op 80 graden. Of een zogenaamde “negative rake”, negatieve hoek-schraper. Deze hebben een gecombineerde hoek van 60 graden, 30 graden aan elke kant. Voor de Tormek heb je dan het plateau nodig, de SVD-110. Voor de ProEdge is het plateau dan in te stellen op 30 graden.

Video. Ik heb een video gemaakt over het maken van een vingernagel profiel aan een schaaldraaiguts. Je kan hem hieronder bekijken.

Conclusie

Het slijpen van gereedschap is een super belangrijk onderdeel van het houtdraaien. Ik heb gemerkt dat mijn houtdraai-plezier gigantisch is toegenomen toen ik eenmaal ging slijpen met een slijpmachine met slijpmallen. Ik hoefde minder te schuren en ik kon beter de vormen maken die ik wilde maken.

De hoeken waarin ik alles slijp zijn niet de enige mogelijkheden. Voel je vrij om te experimenteren. In sommige gevallen zijn er andere hoeken mogelijk om het werk efficiënter te maken. De hoeken die ik in dit artikel uitleg zijn de hoeken die ik het meest gebruik, en je ook van harte kan aanbevelen.

Heb je nog vragen/opmerkingen/aanvullingen, dan hoor ik dat graag via email: info@peterpeer.nl