Hoe kom je erop om te gaan houtdraaien? Deze vraag is me vaak gesteld tijdens koffiepauzes van de workshops. In deze blog doe ik mijn verhaal.

Heggenvlechten

Het begon allemaal met een bezoek aan het NK maasheggenvlechten in 2010. Daar zag ik vaklieden en enthousiastelingen met veelal antiek gereedschap meidoornhagen vlechten, zodat deze hergroei krijgen en weer vee-kerend worden. Al snel besloot ik ook te gaan heggenvlechten.

 

Tijdens dat heggenvlechten wordt er veel gesnoeid. Dus een paar dikkere stukken hout (arm-dik) nam ik mee naar huis, gered van de versnipperaar. Ik was ook al begonnen met het verzamelen van allerlei oud gereedschap. Oude booromslagen, beitels, hiepjes en bijlen. Die laatsten waren bot, dus ik leerde ze slijpen. Eerst met de hand (vijl en wetsteen) en later met een 30×1 inch bandschuurmachine die ik zelf heb omgebouwd tot bijlen-slijper. Met schuurbandjes van korrel 40 tot en met 2000 was geen enkele bijl lang bot meer. Kale plekken op mijn armen waren  het bewijs dat de bijlen scherp werden. Intussen begon ik het gereedschap ook voor andere dingen te gebruiken.

Zwaluwstaart-kistje

Ik wilde graag een zwaluwstaart-kistje maken. Op youtube vond ik het kanaal van Paul Sellers. Echt een aanrader als je met hout wil (gaan) werken. Hij legt goed uit hoe je een zwaluwstaartverbinding maakt, en het is ook nog eens mooi gefilmd. Ik had al eens geprobeerd een kistje te maken van wat reststukjes vurenhout, maar dat was toch niet zo fijn werken. Het hout scheurt snel. Bij de Arnhemse Fijnhouthandel kocht ik wat plankjes hout. Een daarvan was een mooi plankje purperhart. Zeer compact hout, met een mooie donkerrode/paarse glans. Het was al aardig recht en vlak, dus mijn nog niet zo goed ontwikkelde schaaf-handigheid hoefde ik niet uit te proberen. Met een oude beitel en een oude handzaag heb ik de zwaluwstaartjes gemaakt.

Er is progressie te zien van de eerste set tot de laatste set; die is toch het strakste. Er moest nog een bodempje in de kist, dus die heb ik gemaakt van aan elkaar verlijmde reepjes hout van 44mmx4mm. Twee op elkaar levert een dikte van 8 mm, precies de breedte van mijn kleinste beitel, die uit een set houtsnijbeiteltjes komt die nog van mijn opa is geweest. Aan één zijde met kleine, vierkante pen-en-gat verbindingen. Aan de andere zijde twee langere pennen. Het kistje is nu in gebruik voor de tandenborstels. Het kistje is behandeld met lijnzaadolie.

Lepels

Op het youtube kanaal van Paul Sellers staat een filmpje waarin hij vertelt hoe je door een lepel te maken heel goed kan leren begrijpen wat de nerf van het hout is. Hoe het hout reageert op je scherpe gereedschap als je ertegenin gaat, en hoe je gebruik kan maken van de nerf om secuur stukken hout af te splijten van je werkstuk. De eerste, nog ietwat onhandig gevormde lepels heb ik toen gemaakt. Met een bij de kringloop gekocht keukenmesje als uitholmes. Die moest ik eerst opnieuw aan beide kanten slijpen en vervolgens in de bankschroef krom maken. De eerste lepels waren van berkenhout gemaakt. Vervolgens hield ik mijn ogen open voor leuke stukjes hout langs de weg. Een paar eiken takken, een stukje hazel, en ook onbekende stukken hout. Elke houtsoort laat zich anders bewerken, ruikt anders, voelt anders. Daar ligt een deel van mijn passie voor hout. Het is elke keer weer anders. Met of zonder knoesten, recht of krom.

Kettingzaag

Via de heggenvlecht-groep ben ik in de mogelijkheid gesteld om een kettingzaag-cursus te doen. Dat was erg gaaf. En het biedt ook veel mogelijkheden.

Het is een echte power-tool, met gevaar, maar ook met nauwkeurigheid als je weet wat je doet. Mijn eerste project met de kettingzaag was een speelhuisje voor de kinderen. Het houten frame leende zich er goed voor om met de kettingzaag op maat gemaakt te worden.

Het heeft aan twee zijden raampjes, een deur in twee delen en een dakkapel die ook werkelijk licht geeft in het huisje. Van binnen zijn zo veel mogelijk oppervlakten van onbehandeld vurenhout, van buiten geheel geïmpregneerd. En waterdicht!

Houtdraaibank

Het meeste van mijn kennis van houtbewerken heb ik van websites en youtube gehaald. Er zijn een aantal erg goede kanalen op youtube, waar je echt veel van kan leren. Ik kwam zo ook veel filmpjes tegen over houtdraaien. Toen ik dat zag was ik meteen verkocht! Dus op marktplaats een houtdraaibank gevonden, inclusief 3 Kirschen beitels.

Dus ik kon meteen aan de slag. Mijn allereerste objecten die ik draaide waren van reststukjes vurenhout. Een kandelaartje, een staaf met bolletjes en holletjes. Het was een leuk proces: een stuk hout inklemmen, het laten draaien en er een beitel tegenaan houden. En zien wat er van kwam. Soms een knal en een rondvliegend stuk hout als de beitel hapte, soms ineens hele mooie slierten en krullen als de beitel perfect sneed. Een steile leercurve heet dat!

De eerste schaal

Een leuk aspect van houtbewerken is dat als ergens een boom omwaait, je wordt gebeld of je ook een stukje wilt. Ik wilde erg graag een schaal draaien. Een half stammetje eikenhout was op de draaibank geklemd, en het draaien begon. Wat een geweld is dat! Het stuk hout was niet erg in balans: de draaibank stuiterde door de schuur! Opnieuw inklemmen tussen de meenemer en de tegencenter, iets rechter nu, en het ging al wat beter. Maar nog steeds erg harde klappen. Nu was het probleem dat mijn beitel niet erg geschikt was voor het zware werk. Ik had nog geen slijpmachine, dus de beitel sleep ik nog op de bandschuurmachine. De beitel was een 12 mm open halfronde guts, niet erg geschikt voor het grof draaien van een schaal. Maar goed: iets beters was er op dat moment niet, dus gewoon doorgaan en geduld hebben. De buitenkant van het schaaltje was op een keer klaar. Ietwat grof, maar het was oké. De onderkant heb ik zo vlak mogelijk afgesneden met een beitel en vervolgens het ik de schaal op een plak hout gelijmd. Die plak hout kon dan weer op de grote meeneemplaat geschroefd worden. Die lijmverbinding (met houtlijm op nat hout) heeft gehouden, en ik heb de schaal uitgehold. Nog een klein beetje schuren en de schaal was af. Na het drogen nog iets gladder geschuurd en met lijnzaadolie behandeld (meerdere keren insmeren, intrekken en uitwrijven, een paar dagen lang).

Upgrade

Al snel kwam ik wat tekortkomingen tegen van mijn draaibank. Ik kwam een goede beitel om de schalen te draaien tekort, en ook zou het heel handig zijn om hout in te kunnen klemmen met een klauwplaat (chuck). Maar de financiële middelen waren op dat moment niet beschikbaar.

Dus heb ik een andere manier bedacht om hout te kunnen vastmaken op mijn grote meeneemplaat die bij de draaibank hoort. Op de foto hierboven kan je hem zien: het is een rode, stalen meeneemplaat van 20 cm doorsnede, met een stuk of 12 schroefgaten langs de buitenrand. In het midden zit een centreerpen en twee meenemers. Gelukkig lieten die meenemers en de centreerpen zich verwijderen door middel van een slagschroevendraaier. Altijd spannend bij een oude machine, of het niet té vast is geroest. Een schijf van 20 cm werd gedraaid van 2 cm dik multiplex, en gaten voorgeboord rondom. In het midden kon nu een houtdraadbout geschroefd worden als screw-chuck. Het nadeel van bijna uitsluitend Engelstalige filmpjes kijken is dat ik van de meeste dingen alleen de Engelse naam weet. Alleen een screw-chuck mogelijkheid was niet stevig genoeg voor een grotere schaal, dus in een kring van 5 cm werden nog drie extra gaten geboord. Nu kon ik eindelijk een schaal draaien. Wel een beetje omslachtig: elke keer weer al die schroeven los draaien. Maar waar een wil is, is een weg! En mijn wil was sterk!

En toen werd het donker

Het houtdraaien doe ik voornamelijk in de avonduren. Ik was al aardig op dreef met draaien, en ik was vaak in de schuur te vinden. Toen deed zich een probleem voor: het werd ineens donker. Alle lichten uit, door het hele huis. Een snelle inspectie: de aardlek lag eruit. Alle stekkers er weer voorzichtig in: nee, niets aan de hand. Een paar dagen later gebeurde het weer, en toen had ik de mazzel net een grote blauwe vonk te zien in mijn draaibank. De bedrading van de draaibank was kapot. Inmiddels was ik op bezoek geweest bij een collega-houtdraaier, die mij zijn “afstandsbediening” liet zien: Een schakelaar op een kastje met een magneet aan de onderkant, die met een langer snoer is verbonden aan de draaibank. Op deze manier kan je de draaibank aan- en uitzetten aan de rechterkant, aan de goede kant ten opzichte van het ronddraaiende hout.

Ik had al een keer meegemaakt dat een schaal uit elkaar klapte tijdens het draaien. Het was nogal link om de draaibank uit te zetten terwijl een groot stuk hout in onbalans rondslingerde. Dus alle bedrading vervangen, alles zou klaar moeten zijn. Je voelt hem al komen: inderdaad, de draaibank bleef uit, en het licht ging weer op zwart. Doormeten van de motor gaf kortsluiting op alle polen! Daar zat dus het echte probleem. Een nieuwe motor was na enig googlen en veel bellen (veel bedrijven verkopen niet aan particulieren) toch gevonden bij Van Steen in Wijchen

Klauwplaat

Eindelijk kwam er een aanbieding langs voor een klauwplaat. Meteen besteld. Alleen de schoefdraad van mijn draaibank bleek een exotische 3/4″ met 10 tanden per inch. Goede tip om op te letten als je een tweedehands draaibank koopt, dat er een “standaard” maat schroefdraad op zit. M33 is heel gangbaar, of 1″ x 8 tanden per inch.

Nieuwe draaibank!

De oude draaibank had een motor van 550 watt, en een maximale diameter van 40 cm.  En een keuze uit 3 toerentallen (gemiddeld (800 tpm), snel (1300 tpm) en retesnel (2500 tpm). Dat werkt best. Zeker voor spindel werk en kleine schalen (20 cm)… Totdat je probeert een schaal te draaien uit een stuk hout dat niet helemaal in evenwicht is. Dan is 800 toeren ineens erg snel, en stuitert de draaibank door de schuur. Gelukkig heb ik een attente vrouw die komt kijken “of het nog goed met me gaat”. Je voelt dan weer dat je een hart hebt… In je keel.

Ik dacht een goede remedie gevonden te hebben: gewoon harder drukken tegen de beitel. Dan verspaant het breder, en remt het stuk hout af. Dat gaat een poos goed. De electromotor is uitgerust met een ventilator om de spoelen te koelen. Maar als de draaibank minder toeren maakt, draait de ventilator ook minder snel, terwijl er meer warmte wordt gegenereerd. Dat is het ideale recept voor een melt-down. De motor werd heet. Erg heet. Dan smelt de isolatie van de spoelen. En dan heb je weer kortsluiting. Weer op alle polen, net als bij de oude electromotor.

Dus weer op bezoek bij de electromotorenboer. Dit keer is het niet zo makkelijk. De motor die ik wil is er niet meer, en een nieuwe kost meer dan 250 euro. Wat!?! De oude kostte me 90 euro. Dan maar eens kijken op marktplaats. Dezelfde draaibank die ik had is nu ineens een stuk duurder. ..

Dus ik ben voor kwaliteit gegaan. Het is de Baptist’s Nova 1624-44 draaibank  geworden! Wat een mooi apparaat! Een deftige klauwplaat (Oneway stronghold) erbij en het is klaar.

Meteen na het in elkaar zetten van de draaibank heb ik een schaaltje gedraaid uit essenhout. En het voelde zo solide allemaal, dat ik het schaaltje erg dun heb gemaakt. Het licht schijnt erdoor!

 

Al met al een heerlijke draaibank. Veel power, het driedubbele vergeleken met mijn eerste draaibank. Alles gaat soepel en is ergonomisch. Ik ga nog veel mooie dingen maken met deze draaibank!

Veel hout!

Ondertussen ben ik ook wat mondiger geworden. Ik heb er een sport van gemaakt om als ik ergens een kettingzaag hoor, of ergens een boom zie liggen, te vragen of ik er wat van mee kan nemen. Ik vind het leuk om een zo groot mogelijke variëteit aan houtsoorten “op voorraad” te hebben. Ik ben daarom bezig een netwerk op te bouwen met betrouwbare leveranciers van vers hout, het liefst zo veel mogelijk uit de buurt.